Yaratıcı Drama Etkinlikleri

1.ISINMA ÇALIŞMALARI

Isınma çalışmaları , rahatlama ve devinim çalışmaları olarak ta adlandırılır. Bu çalışmalarda kişiye beş duyuyu kullanma , gözlem yapma alıştırmaları ile bedensel ve dokunsal alıştırmalar yaptırılır. Genellikle öğretmen, seçtiği konu üzerinde grupla birlikte kısa bir ısınma çalışması yapar . Bu çalışma yaş gruplarına göre değişir. Çalışmalar sırasında beş duyuyu kullanma, devinime dayalı alıştırmalarla bedenini tanıma ve gruba uyum sağlama etkinlikleri yaptırılır. Bu çalışmalar , öğrencilerin bedensel açıdan kendilerini ve karşısındakilerini tanımasını , birbirleriyle iletişim kurmasını amaçlar. Rahatlama ve gevşeme alıştırmaları da ısınma çalışmalarına girer.

Isınma çalışmaları ;

1. Duyuşsal ve bedensel açıdan kendini tanıma ,
2. İletişim kurma ve giderek daha çok kişili iletişim ve etkileşime geçme ,
3. Grup dinamiğini oluşturmayı sağlar.

a. Fiziksel Isınma

Hareket , bebelikten itibaren başlar ve bir gelişme gösterir. Çocuklar hoplar, uzanır, koşar, enerjilerini yönlendirecek bu becerilerini geliştirirler. Çocuk önceleri hareket ederken bütün bedenini kullanır. Daha sonra bedeninin bu birbirinden farklı devinim olanakları olan parçalarını fark eder. Çocuğa kendi bedeninin bu özelliklerini tanıması için yardım etmek gerekir. Sınıfta genellikle çalışmaya tüm grupla başlanılması önerilir. Çocuklar ayakta durup, ayaklarını hafifçe açıp yere sağlam basmalıdır. Bedenin herhangi bir yeri gergin olmamalıdır. Önce boyun çalıştırılır, sonra omuz ve kollar , sonra bel bölgesi çalıştırılır. Kalça , dizler ve ayaklarla çalışmalar tamamlanır. Isınma baştan ayağa ya da ayaklardan yukarı doğru başlatılabilir. Bu ısınmalar sırasında müzik veya ritmik ses kullanarak çalışmanın verimi arttırılır. Soluk, ağız ve buruna alınıp ; karın boşluğuna gönderilerek diyafram çalıştırılır. Bu sırada ağız açık olmalı.
Yukarıda anlatılanlara örnek olabilecek bazı çalışmalar şunlardır:

1. Elma toplama
Ayaklar omuz genişliğinde açılır , derin bir soluk alınır ve baş mümkün olduğu kadar geri konuma getirilir. Bu durumda ağız hafifçe açıktır. Yukarıdan belli bir nokta seçilir. Bütün bedenini gererek önce sağ elle sonra sol elle yukarıda hedeflenen noktaya parmak uçları ile dokunacakmış gibi uzanılır, elma toplarmış gibi yapılır.

2. Salyangoz oyunu
Grup sıra olur. Herkes eli ile önündeki arkadaşının belinden tutar. Grup ritimle yürümeye başlar .En öndeki en arkadakini yakalamaya çalışır ve koşar . Yakalanan oyundan çıkar.

3. Ad söyleyerek top atma
Grup halka olup yere oturur. Herkes kendi adını söyleyerek karşısındakine topu atar. Adlar öğrenildikten sonra herkes karşısındaki kişinin adını söyleyerek topu ona atar. Top , en son lidere atılarak oyun bitirilir.

4. Top bende değil oyunu
Müzik eşliğinde , eşler birbirine düşse , gerçek bir top ya da balon atar . Atarken top bende değil diye bağırır. Lider müziği durdurunca elinde top kalan oyundan çıkar. En sona kalan kişi oyunu kazanmış olur.

5. Haydi tanışalım
Öğretmenin el çırpmasıyla , karşımıza çıkan ilk insana ‘günaydın’ diyoruz. Daha sonra karşılaştığımız bir başka kişiye ‘günaydın’ der ve adımızı söyleriz.

6. Fırça
Öğretmen ‘Sizler ünlü bir ressamın fırçaları olacaksınız ve çok değerli resimler çizeceksiniz. Sizin yaptığınız resimler sergilenecek ve dünyaca ünlü ressamlar gelip sergiyi gezecekler.’ Der.

‘Fırçalar ayağa kalkıyor ve önlerindeki imgesel tuvale doğru yavaş yavaş ilerliyor. Şimdi hızlı koşuyoruz (…), şimdi yavaşlıyoruz(…). Kağıdımıza zıplaya zıplaya ulaşım ve resmimize başlayalım. Önce kağıdımızı başımızla boyamaya başlayalım(…),kollarımızla boyayalım (…),ellerimizle(…),parmaklarımızla akan boyaları silelim(…). Sırtımızla resmimize devam edelim (…),diz kapaklarımızla ,ayaklarımızla , topuklarımızla (…)kağıdımızı boyayalım. Şimdi ayrıntıları yapmak için çok duyarlı olan kirpiklerimizle boyayalım (…),dilimizle düzeltmeler yapalım (…),burnumuzla renkleri karıştıralım (…), saçımızla son bir kez kağıdımızı boyayalım. Resmimiz sergilemek üzere hazır sırt üstü yatalım ve eserimizi seyredelim. Mükemmel bir resim ! Gözlerimizi kapatalım , sergideki çok değerli resimler olduğumuzu düşünelim (…). Ünlü ressamlar sergide sizleri satın alıyorlar(…).

7. Yürüyerek Isınma
Grup çember olur , müzik eşliğinde liderin yönergesine göre yürümeye başlar. Lider : ‘ Çamurda , sırtında yük varmış gibi , sıcak kumlarda , yürümeye yeni başlamış bebek gibi , topallayarak , buz üzerinde , robot gibi , cam kırıklarının üzerinde , pisliklerinin arasında , ezilmiş domateslerin üzerinde , ayaklarında topuklu ayakkabı ile , huzurlu , korkmuş , neşeli , sinirli , vb. yönergeler verir.

8. Eşini Bul
Gruptakiler ikili eşleşirler. Lider herhangi bir müzik aletiyle yada elleriyle ritim verir. Gruptakiler eşlerini bırakarak karışık olarak yürür. Lider ‘eşini bul’ deyince herkes eşini bulup ellerinden tutarak çömelir. Geç oturan çift oyundan çıkar.

9. Ayağını Yerden Kes
Liderin yönergesi doğrultusunda grup yavaşça yürürken , lider ‘ayağını yerden kes ‘ deyince herkes hızlıca yere oturup ayaklarını kaldırır. Ayaklarını en son kaldıran oyundan çıkar.

10. Çamura Batma
Gruptakilerden bir ebe seçilir. Ebe, gruptakileri kovalar ve dokunduğu kişi donar , bacaklarını ve kollarını iki yana açar. Diğer bir oyuncu , donan kişinin bacakları arasından geçerse onu özgürleştirir.

11. Kafesteki Kuş
Grup , bir halka oluşturur. Grup çok büyükse iki halka olabilir. Her halkanın ortasına bir ebe girer ve halkayı yarıp kaçmaya çalışır. Ancak el ele tutuşan oyuncular ebenin alttan yada üstten kaçmasını engellemek için kollarını aşağı yukarı hareket ettirir. Engellenemeyen ve halkadan kaçan oyunca yeni bir ebe seçer.
Dikkat : ( … ) işareti kısa bir süre beklenileceğini ifade etmektir.

12. Gazete kapmaca
Sınıf sayısına göre gruplar üçer , beşer ya da yedişerli ayrılır . Lider her bir grubun önüne bir gazete parçası koyar. Gruplar müzik eşliğinde gazete çevresinde dans ederler . Müzik durunca hızla gazetenin üzerine atlarlar . Gazetenin dışında kalanlar oyundan çıkarlar.

b. Grubun Birbirine Isınması
Oyun , çocukların kendini ifade etme yollarından biridir. Drama etkinlikleri de çocuğun her alanda kendini daha fazla tanımasına olanak vererek , onun sosyal yaşamından rahat ve güvenli hareket etmesini sağlar. Eğitimde drama bir grup çalışmasıdır. Öğrenciler bu nedenle grup dinamiğinin oluşturulmasına katkıda bulunur. Önemli olan drama çalışmalarına neden katıldıklarını kavramış olmalıdır. Drama grubunda birlikte üretme , yaşama ve paylaşma süreçleri vardır. Grup içinde katılımcılar kendilerini böyle geliştirme fırsatı bulurlar. Drama çalışmaları , bireylerde empati duygusunu gelişmesi için en rahat ve en uygun ortamı sağlayabilir. Değişik rolleri alarak farklı kişiliklere bürünen öğrenci , kendini ve çevresini daha kolay tanır.

Grubun yukarıdaki anlamda birbirine ısınması için aşağıdaki çalışmalar yapılabilir:
1. Güven yürüyüşleri
2. Gözü kapalı çember olma
3. Gözler kapalı sese yönlenme
4. Şapka kimdeyse
5. Kim sakladı bil bakalım
6. İkili heykel çalışması

c. İletişimi artırıcı ısınma çalışmaları
İletişim ; bir düşüncenin duygunun paylaşımıdır ya da anlamları ortak hale getirme sürecidir. Darama süreçlerinde gerçekleştirilen tüm etkinlikler birer iletişim etkinliğidir . Dramada çocuklar ; okuma ve dinlemeyle anlama , konuşma ve yazma ile anlatma becerilerini kazanırlar.

Yukarıdaki anlamda iletişimi artırıcı aşağıdaki çalışmalar yapılabilir :

1. Sıra oluşturma
Örneğin ; cadde de karşıdan karşıya geçerken, birbirini hiç tanımayan birçok insan aynı anda trafik lambasında ki yeşil ışığın yanmasını bekler . Bankada emekli maaşı almak için insanlar sıraya girerler. ‘ başka hangi durumlarda buna benzer davranışlar gösterip birlikte hareket ederiz? ’ sorusu sorulabilir.

2. Sessiz film
Grup , yarım çember biçiminde oturur. Öğretmen , gruptan bir kişi çağırıp kulağına bir sözcük , bir kitap adı veya bir film adı söyler ; ondan ses kullanmadan canlandırmasını ister.

3. Köşe kapmaca

2. DRAMATİZASYON

Dramatizasyon daha çok yazılı bir metne dayalı olarak bir konu ya da durumun canlandırılmasıdır. Dramatizasyon kavramı daha önce de değinildiği gibi , eğitim tarihimizde , eğitim programlarında bir öğretim yöntemi olarak yer almıştır. 1980’li yıllardan sonraki eğitim bilim çalışmalarında eğitimde drama ya da yaratıcı drama kavramları kullanılmaya başlanmıştır. Dramatizasyonun anlamı drama kavr!!!!! göre daha dardır. Dramatizasyonda ki canlandırmalar çoğu zaman bir tiyatro oyunu çalışması gibi belli kurallara bağlı olarak yürür. Öğretmen role girmez , bir yönetmen gibi davranır. Dramatizasyon çalışmaları her yaştaki öğrencinin , severek , zevkle katıldığı , ilgiyi en üst düzeyde tutan ve oldukça yaratıcı bir etkinliktir. Öğrenciler herhangi bir öyküyü canlandırırken , sözel yeteneklerine yanı sıra beden dilini de geliştirirler. Dramatizasyonun uygulaması ile ilgili olan aşağıdaki örneklerde , öğretmen öykülere uygun malzemeyi hazırlar.

3. DRAMATİK OYUN

Oyun ve dramatik oyun farklı kavramlardır. Pek çok oyun önceden bilinse de kendiliğinden ortaya çıkar . dramatik oyun bir grup oyunudur. Dramatik oyunların başlangıcı ve sonu olmayabilir. Çocukların kendilerini ifade ettikleri doğal yollardan biridir. Çocuklar , oyunlarda çeşitli nesneleri kullanabilirler , onları konuştururlar , soru sorarlar ve ya onlarla ilgili olan olayları canlandırırlar. Dramatik oyunda , çocuğun paylaşımcı bir insan olmasına yardım eder. Çocuk kendi dünyasını yaratır , sıkıntılarını hafifletir.

4. DRAMA ( YARATICI DRAMA )

Drama bir liderin tasarladığı ve zaman zaman kendisinin de yer aldığı bir etkinliktir. Öğrenciye baskı yapılmaksızın öneriler temalar çerçevesinde doğaçlama temeline dayanır. Yaşanmış bir olgu , bir deneyim olarak drama belli bir eğitsel amaç taşımakla beraber , tiyatro öğelerini kullanır ve tiyatro diline ulaşabilir. Dramanın konusu lider tarafından çocukla birlikte belirlenir. Bir şiiri , öykü , makale , resim , fotoğraf , müzik vb. konular çıkış noktasını oluşturabilir.

5. OYUNLAR – DOĞAÇLAMALAR

Doğaçlama , insan davranışlarını yönlendiren önemli bir öğedir. Bir çocuğun tüm devinimlerini , düş gücünü kullanarak oyun oynaması da bir doğaçlamadır. Sözgelimi evcilik oyunlarında kız çocukların büyük bir ciddiyetle ve yoğunlaşarak annelerini , erkek çocukların ise babalarını taklit ederken onların yerine kendilerini koymaları , onlarla özdeşleşmelerini sağlar. Drama da yaratıcı bir yöntem olarak benimsenen doğaçlama , değişebilirli ve anında yaratmayı ifade eder. Doğaçlama süresi içinde fikirler toplanır , problemler çözülür. Böylece çocuk kendini anlatır ve grupla tartışmalar yapar. Bu çalışma da hem bireysel hem grupla yaratıcılık ortaya çıkar.

6. ÖYKÜ OLUŞTURMA

Drama çalışmalarında öğretmenin vereceği konunun hedefine uygun olarak , günlük yaşantıdan , olaylardan, simgelerden yola çıkarak grupla birlikte bir öykü oluşturulabilir. Öğretmen bundan sonra üzerinde durulacak çeşitli yollarla öykü oluşturmayı dener. Çeşitli öykünme çalışmaları yaptırabilir. Aşağıda drama ve öykü oluşturma kapsamında bazı örneklere yer verilmiştir :

1. Sözcükler ve Çağrışımlardan Öykü Oluşturma ve Oynama
2. Resim ya da Fotoğraflardan Öykü Oluşturma
3. Şiirlerden Öykü Oluşturma
4. Simgelerden Öykü Oluşturma
5. Soyut Kavramlardan Öykü Oluşturma
6. İmge ve Tablolar Oluşturup Öyküye Geçme
7. Seslerden Öykü Oluşturma

7. TOPLUMSAL KONULAR VE DRAMA

Günlük yaşantıdan bazı kesitler , bir gazete veya radyo haberi , televizyonda gördüğümüz olaylar drama dersinin çalışma konusu olabilir. Ulusal ve evrensel öyküler , çocuk öyküleri , masallar , tarihi olaylar da bu kapsam içindedir. Öğretmen sınıftaki çocuklara konuyu ana çizgileriyle anlatır. Çocuklar gruplara ayrılır. Her grup kendi aralarında rolleri paylaşır , konuyu tartışır , nasıl oyunlaştıracağına karar verir ve oynar. Öğretmen , çocuklara yaratıcılıklarını engelleyici önerilerde bulunmaz. Örneğin ; öğretmen haberleşme konusunu öğrencilere anlatır ve tartışılır. Konunun daha pekişmesi için haberleşme ile ilgili bir öykü anlatılır ya da bir belgesel izlenebilir. (Öğretmen öyküyü kendisi de yaratabilir veya bir kaynaktan yararlanabilir. ) . Gruplara kısa bir çalışma ve düşünme , düşünce alış verişi süresi verilir. Sözgelimi çevre konusu , hemen her sınıf düzeyinde ünitelerin içinde yer almaktadır. Çevreyi , kendimiz ve başkaları için yaşanılır hale getirmek , doğanın dengesini bozmamak ve insanların yarattığı sorunlarla baş edebilmek amacıyla , çocukların çevreye duyarlılık kazanacağı oyunlar özellikle drama da yer alabilmektedir.

8. DUYU VE DEVİNİM OYUNLARI

Beş duyunun harekete geçirilmesini amaçlayan oyunlar , duyu oyunlarıdır. Genellikle ısınma çalışmaları içinde yer alır. Günlük yaşamımız da çoğunlukla görme duyusu yoluyla hareket ederiz. Bu duygu devreden çıkarıldığında diğer duyular daha çok kullanılmaya başlanır. Bu nedenle diğer duyularla ilgili çalışmalar gözü kapalı olarak yaptırılır. Lider dokunma duyusu aracılığı ile düş gücünü devreye sokmak üzere , bir örtü altına sakladığı objelere grup üyelerine tek tek dokunmalarını ve hissetmelerini ister. ‘Boynu , elini,biçimini ,sertliğini algılamaya çalışır.’ der . Örtü açılır , herkes seçmiş olduğu objenin önüne oturur. Nesneyi eline alarak ona hayal gücünü katarak yeni özellikler yükler. Hangi amaçla , niçin , nerede , nasıl kullanıldığını söyler. Görme duyumuzu en çok kullandığımız halde gözlerimizi yeterince kullanmayız. Görme duyusunu ayrıca çalıştırmak gerekir. İyi gözlemci olmak için , ayrıntıyı yakalamak üzere duyusunu çalıştıran oyunlara da yer verilmelidir.

Görme Çalışmaları
İşitme Çalışması
Koku Çalışması

9. SOSYAL YAŞAMA İLİŞKİN OYUNLAR

Sosyal yaşama ilişkin konular özellikle dramanın alanına girer. İnsanlar belli bir çevrede yaşarlar. Sürekli iletişim ve etkileşim halindedirler. Sosyal yaşamın canlandırılması için otobüs ortamı , hastahane , terminaldeki karmaşa ortamı , resmi dairedeki telaş gibi ortamlar , durumlar çalışma içine alınabilir. Doğru ve gerçekçi olan roller desteklenir. Gerekirse oyunlar karşılaştırılmalı olarak yeniden oynanır. Karşılaştırmalı rol oynama , doğru ve gerçekçi olanı buldurmak amacı ile yapılır. Abartılı , yapmacık oynanan roller çocukların doğru ve gerçekçi yanı kazanılması gereken davranışı görmesi için çok uygun değildir. Ancak oyuna eğitsel boyut kazandırmak üzere her rolü değişik biçimlerde oynamak doğru bir yaklaşım olabilir.

Sosyal yaşama ilişkin oyunlara aşağıdaki örnekler verilebilir:

1. Grup serbest bir şekilde etkinlik alanında dolaşırken öğretmen , öğrencilere yönergeler vererek çalışmayı başlatır. Ayaklarınızın altında çeşitli meyveler , sebzeler var. Bunlar rengarenk , taptaze ve hoş kokuludur. Canınız istiyor , ağzınız sulanıyor. Ancak yiyemiyorsunuz. Sadece dokunabiliyorsunuz. Aralarında dolaşıyorsunuz. Hem yürüyorsunuz , hem de elinize alıp atıyorsunuz. Alın , atın. Alın , atın … Yavaş atın.

2. ‘ Belediye Otobüsündesiniz. ’ lider tarafından verilen bu konunun öğrencilerce anında oynanması istenir. Üstlenilecek rollerin şunlar olması beklenir:
* köyden yeni gelen şaşkın yolcu
* özürlü bir yolcu
* hamile bir kadın
* okula giden öğrenciler
* şoför , vb.

10. İMGELEMİ GELİŞTİRİCİ OYUNLAR

İmgeler hemen her zaman nesnel , resimsel birer görüntüdür, bir tür zihinsel resimdir. Çocuğun imgelerle düşünme gibi temel bir gereksinimi okulda kısıtlanmaktadır. Çünkü eğitim sistemimizde sözel anlatım egemendir. Zihinsel süreçlerden biri olan düşünme sürecinde imgelerden yararlanırız. Düşünme olayı , yalnızca kavramlarla düşünme değildir. Yaşantı , deney ve algılarımızın çoğu imgelere dayalıdır. Fikirleri çağrıştıran ve düşünceyi resimleştiren zihnimizde oluşan sayısız imgelerdir. Yaratıcı drama etkinliklerinde çocuk çevreyle etkileşim içine girerek imgelem gücünü gerçekleştirir. Yaşantılarından elde ettiği sonuçlar yoluyla eski imgelerini seçerek , tekrar düzenleyerek yenileriyle birleştirir ve buradan kavramlara geçerek yeni fikirler üretir. Çıkış noktası olarak nesneler , sözcükler , müzikler kullanılabilir. Nesnelerden yola çıkılarak yapılan dokunma duyusunu geliştirici oyunlar , seslerin çağrıştırdıklarını canlandırma , resimsel olarak göz önüne getirme ve seslerle öykü yaratma çalışmaları bu tür drama aşamalarıdır. Klasik müzikle düşsel yolculuklar yapmak , düşsel ortamlarda kendi oyunlarını oynamak , çocuğun kendisini özgürce ifade etmesini ve bağımsız hareket etmesini sağlar.

11. OYUN KURMA ÇALIŞMALARI

Oyun kurmak , çocuk oyunlarında kullanılan bir deyimdir. Çocuk , oynayacağı oyunu kendisi belirler, düşüncelerini arkadaşlarına açar , grubu oluşturur ve bilinen bir oyunu birlikte oynarlar. Bu bir oyun kurmadır. Çocukluk çağı oyunlarının grubun kaynaştırılmasında önemli bir rolü vardır. Sınıf ortamında bildikleri oyunları birbirine öğretmeleri çocuklardan istendiğinde , kendi oyunlarını kendileri kurmuş olurlar. Drama sürecinde bir oyun kurmak söz konusu olduğunda , öğretmen oynatacağı oyunu konusunu ünitelerden veya o günlerde sınıfta yaşanmış bir sorundan yola çıkarak çocuklarla birlikte saptayabilir. Oyun kurmada başvurulabilecek bir yol da grup üyelerinin anılarının oynanmasıdır. Her grup kendi içinde bir arkadaşının önemsediği bir anısını dinler ve bunu oynar. Okula geldiği ilk gün , karne aldığı gün , tatilde yaşadığı bir durum veya arkadaşları ile paylaşmak istediği özel bir anı oyun konusu olabilir.

12. PANDOMİM ( SÖZSÜZ OYUN )

Pandomim ‘genellikle bir masalı , bir öyküyü sadece bedensel devinimlerle iletme sanatı ya da aracıdır.’ Diye tanımlanır. Jest ve hareketler konuşmadan önce gelir. Küçük çocuklar istek ve duygularını , korkularını sözcüklerle ifade etmeyi öğrenmeden önce jestler ve hareketlerle bildirirler. Pandomimler genellikle öğretmenin yönlendirilmesiyle yapılır. Yönlendirme komutları değişik duygu durumları içermelidir. Bu pandomimler ısınma yapılabileceği gibi imge ve devinim oyunları içinde de yer alabilir.

Bazı Atasözleri veya Deyimler İle Pandomim Çalışması

Öğretmen , çeşitli atasözlerini küçük kağıtlara yazar ve katlayarak bir torbaya atar. Bütün öğrenciler torbadan bir kağıt çeker. Kağıttaki yazılar , yazıldığı şekli ile konuşmadan canlandırılır.

Bazı Atasözleri ve Deyimler:
* Dilimde tüy biti
* Ayaklarıma kara su indi
* Saçını süpürge etti
* Gözünü dört aç
* Tüylerim diken diken oldu
* Okulu asmak
* Ayakları geri geri gitmek
* Aç ayı oynamaz
* Kafası bozulmak
* Kafasını taşlara ( duvara ) vurmak
* Ayağını yorganına göre uzatmak
* Başına çorap örmek
* Başını bağlamak
* Surat asmak
* Yüz vermek
* Ağzı var dili yok
* Ağız aramak

13. KUKLA
Kukla ile yapılan canlandırma oyunları dramaya katkı sağlayabilir. Kukla oyunundaki konu ve konuşmalar , ikili diyaloğa dayalı öyküler öğretmen tarafından seçilir. Kukla çalışmalarında malzeme olarak, kağıt kuklalar ve kartonlara çizilmiş hayvan resimleri kullanılabilir. Bu materyaller öğrencilerle birlikte de hazırlanabilir. Sahne olarak ters çevrilen bir masa ve basit bir perde gibi sınıf içi araçlardan yararlanılır. Öğrencinin kendi oynattığı kuklanın karakterine girmesi , onun duygularını anlamasını ve empati kurmasını sağlar.